Wat is sepsis (bloedvergiftiging)

Bloedvergiftiging (sepsis) is een ernstig verlopend ziektebeeld dat tot de dood kan leiden. Het wordt veroorzaakt door een infectie, bacteriën in het speciaal. In dit artikel wordt ingegaan op het ziektebeeld, de symptomen, behandelingen, diagnostiek en personen die het meest risico lopen om sepsis te krijgen.

Algemene informatie
Zoals in de inleiding al deels is gezegd, wordt sepsis veroorzaakt door een infectie en dan vooral door bacteriën of hun afscheidingsproducten (toxinen). De infectie zelf zorgt niet voor de bloedvergiftiging, maar dit doet het lichaam zelf. Sepsis is dan ook te omschrijven als een ontstekingsreactie van het gehele lichaam, als reactie op de infectie. De infectie kan enkel de bloedbaan binnentreden bij een open verbinding met de buitenlucht en de bloedbaan, of via een orgaan dat in contact staat met de buitenwereld. Dit kan een wond zijn (vaak ontstoken) of een infectie aan een orgaansysteem (bijvoorbeeld een longontsteking of blaasontsteking).

De bloedvergiftiging is vaak te herkennen aan een bloeddrukdaling, aan koorts en een snelle hartslag. Deze symptomen samen worden ook wel aangeduid als 'warme shock'. Ook komt het vaak voor dat er een vermindering van de doorbloeding van organen optreedt, waardoor de toevoer en opnamen van zuurstof door het hele lichaam in gevaar komt. Door dit zuurstoftekort kunnen organen beschadigd worden en in het ergste geval zelfs afsterven. Wanneer meerdere organen beschadigd raken door dit zuurstoftekort, spreekt men van een multi-orgaanfalen (afgekort: mof). In het Engels spreekt men van multiple organ dysfunction syndrome (mods).

De beschadiging aan de organen kan van tijdelijke aard zijn, dit is vooral van toepassing wanneer de sepsis tijdig wordt ontdekt en er daardoor snel kan worden ingegrepen en de zuurstoftoevoer direct hersteld wordt. De beschadiging aan de desbetreffende organen kan ook blijvend zijn. Dit is het geval wanneer het niet tijdig ontdekt wordt en de organen daardoor te lang onderworpen zijn geweest aan het zuurstoftekort, dat zij al zijn afgestorven. Het afsterven van de organen kan in een aantal gevallen leiden tot de dood.

Bij wie komt sepsis voor
Sepsis is een ziektebeeld dat op elke leeftijd kan voorkomen, bij man en vrouw, bij zwart en blank. Net als bij vele andere ziektebeelden zijn jonge kinderen en oudere personen of patiënten met een verminderde afweer extra kwetsbaar voor sepsis. Bij deze bovengenoemde groepen komt het dan ook vaker voor dat zij overlijden aan de gevolgen van sepsis. Een veel voorkomende variant is de meningococcensepsis, deze bacterie (meningococcen) is dezelfde bacterie die ook hersenvliesontsteking (meningitis) kan veroorzaken.

Symptomen en ziekteverschijnselen
Symptomen (ook wel ziekteverschijnselen genoemd) van sepsis kunnen hoge koorts, tachycardie, tachypnoe, koude rillingen, hypotensie en verwardheid zijn. Andere voorkomende symptomen bij bloedvergiftiging zijn verminderde urineproductie, aanvankelijke kleine, later soms snel uitbreidende bloedingen in de huid, oedemen en diffuus intravasale stolling. Met tachycardie wordt simpelweg een snelle hartslag bedoeld, met tachypnoe wordt een versnelde ademhaling bedoeld en met hypotensie een verlaagde bloeddruk.

Diagnose
Een arts kan de diagnose sepsis stellen door middel van een bloedonderzoek. In dit bloedonderzoek, waarbij het bloed wordt bekeken onder een microscoop, treft men bacteriën of andere micro-organismen aan die daar doorgaans niet voor horen te komen. Naast het feit dat sepsis in het bloed te vinden is, kan het ook aangetoond worden met steriele lichaamssappen (urine).

Verhoogd risico
Er zijn enkele groepen mensen die een verhoogd risico hebben om bloedvergiftiging op te lopen. Kankerpatiënten (vooral na een behandeling met chemotherapie), ouderen, kinderen (jonger dan vier jaar), personen die net een operatie ondergaan hebben en mensen met een verminderde afweer (patiënten met aids of door afweeronderdrukkende medicatie) hebben een verhoogd risico om sepsis te krijgen.

Behandeling van sepsis
Wanneer is vastgesteld dat iemand sepsis heeft, moet deze zo spoedig mogelijk behandeld worden. Doorgaans is de behandeling op de intensive-care afdeling en moeten er verschillende dingen gebeuren. Eerst zal er behandeld worden met antibiotica, hiermee worden de bacteriën die het veroorzaken gedood. Ook wordt er een grote hoeveelheid vocht toegediend, zodat de doorbloeding van organen op peil wordt gehouden. Ook kunnen er nog medicijnen gegeven worden die de bloedcirculatie verhogen. Op deze manier wordt het bloed sneller door het lichaam gepompt, waardoor organen meer zuurstof krijgen en de kans op orgaansterfte afneemt. In een aantal gevallen is ook een operatie nodig om de ontstekingshaard te verwijderen.

Sterftecijfer
Zelfs in landen met een moderne gezondheidszorg als Nederland en België, sterft nog steeds 30 tot 40% van de mensen met sepsis aan de gevolgen van dit ziektebeeld.